İklimlendirme Jargonunda Kafa Karıştırabilen Enerji Verimliliği Ölçüleri

13 Aralık 2024 Dergi: Ocak-2025

Yazar: Genç Mühendislik Elektromekanik Tesisat Taahhüt Şirketi Kurucu ve Yönetim Kurulu Başkanı İlker Alkun

Günümüzde ve gelecekte, cihazların ve sistemlerin performans verimleri, mekanik tesisat tasarımına yön veren kriterlerin başında geliyor. Zira karbondan arındırılmış, karbon ayak izi küçültülebilmiş yapılar, enerji verimliliğinin en iyi seviyede gözetilmesi ile mümkün. Enerji faturaları ağırlaştıkça tüketiciler de enerji tüketen cihaz satın alırken enerji verimliliği derecelendirmelerine daha fazla dikkat ediyor.

Ancak enerji verimliliğine dair sektörel jargondaki kısaltmalar kafa karıştırıcı olabiliyor. Tüketicilere fayda sağlamak, kafa karışıklığını ortadan kaldırmak ve bilgilerimizi tazelemek adına "enerji verimliliği ölçü kısaltmaları" ile ilgili bilgilendirmeleri sizlerle paylaşarak mutlu yarınlar diliyorum…

EER: (Energy Efficiency Ratio - Enerji Verimliliği Oranı)

Bir soğutma sisteminin verimliliğini gösterir. EER değeri; cihazın soğutma kapasitesinin, yani BTU (British Thermal Unit) değerinin, kullandığı elektrik yani Watt değerine bölünmesi ile bulunur:

EER = BTU / Watt

Bir ekipmanın EER değeri, ayarlanmış iç ve dış sıcaklıklar ve %50 bağıl nem kullanılarak ölçülür. Bu derecelendirme, SEER tarafından sunulan mevsimsel derecelendirmeye kıyasla bir tepe yük derecesini daha yakından temsil eder.

EER değeri ne kadar yüksek ise, ekipmanın soğutmada verimlilik performansı o kadar yüksek demektir.

SEER (Seasonal Energy Efficiency Ratio - Mevsimsel Enerji Verimliliği Oranı)

Klimaların ve ısı pompalarının soğutma verimliliği değerini gösterir. SEER, soğutma sistemi çıktısı (BTU) ile bir ünitenin belirli bir dönemde, sezonda tükettiği elektrik enerjisi miktarı (Watt) arasındaki orandır.

Daha yüksek SEER değeri, cihazın yüksek enerji verimliliğine sahip olduğunu gösterir, bu da daha fazla enerji tasarrufu elde edilebileceği anlamına gelir.

EER belirli bir noktadaki verimliliği gösterirken, SEER soğutma talebinin yıl boyunca değişeceğini dikkate alarak mevsimsel kullanımı yansıtır.

Eurovent standartlarına göre, ESEER (European Seasonal Energy Efficiency Ratio), daha farklı bir formül kullanır. ABD ve bazı ülkelerde de yine biraz farklı bir formül kullanan IEER (Integrated Energy Efficiency Ratio) benimsenmiştir.

COP (Coefficient of Performance - Performans Katsayısı)

Bir klima, soğutucu veya ısı pompasının ısıtma verimliliğinin bir ifadesidir. Bir ünitenin sağladığı ısıtmanın, onu üretmek için gereken elektrik giriş miktarına oranıdır. Bu cihazlar için COP hesaplanırken, kondenserden gelen ısı çıkışı (Q), kompresöre verilen güçle (W) karşılaştırılır.

Yani COP değeri ile ısıtmanın sağlanabilmesi için tüketilecek enerjiye karşın kaç katı ısıtma elde edilebileceğini anlayabiliriz. Örneğin bir klima şebekeden çektiği 1 kW'lık elektrikle 5 kW'lık ısı üretiyorsa, COP'sinin 5 olduğu söylenebilir.

Bir klima şebekeden çektiği 1 kW elektrik ile 5 kW soğutma elde edebiliyorsa, bu, EER değerinin de 5 olduğunu gösterir. COP ve EER değerleri ne kadar yüksekse, ekipman o kadar enerji verimlidir. Satın alma yaparken önemle dikkat edilmesi gereken önemli bir husustur.

SCOP (Seasonal Coefficient of Performance – Mevsimsel Performans Katsayısı)

SCOP, klimalar, ısı pompaları gibi ürünlerde ısıtma verimliliğinin ölçüsüdür. COP belirli bir noktadaki verimliliği verirken, SCOP sezonsal olarak ısıtma talebinin değiştiğini dikkate alır. SCOP mevsimsel kullanımı öngörerek tüm sistem optimum seviyede çalışırken cihaz için maksimum verimlilik derecesini gösterir.

SCOP, farklı çalışma noktalarında kilovat saat (kWh) cinsinden toplam ısıtma çıktısının, kullanılan toplam elektrik enerjisine (kWh) bölünmesiyle hesaplanır. Farklı bölgelerde ve ülkelerde SCOP'un nasıl hesaplandığına ilişkin biraz farklı standartlar vardır.

SCOP değeri de -SEER'de olduğu gibi- ne kadar yüksekse enerji performans derecesi de o kadar yüksektir. Ancak, ısıtma ve soğutma yapabilen bir cihazda SCOP değeri SEER kadar yüksek olmayabilir, çünkü ısıtma, soğutmadan daha fazla enerji kullanır, aynı verimliliğe ulaşamayabilir.

Bu nedenle, bulunulan bölgenin iklim koşullarına veya kullanılacak ortam koşullarına göre cihazın daha çok soğutma modunda mı ısıtma modunda mı kullanılacağı öngörülerek cihaz seçiminde SCOP veya SEER değerine öncelik verilebilir.

Önemli Hatırlatmalar

Tabi cihaz ve sistem seçimlerinizde bahsettiğim bu verimlilik değeri göstergeleri, tek başına enerji verimliliğini garanti altına almanıza yetmeyecektir. Zira olabilecek en yüksek düzeyde verimli enerji kullanımı; tüm sistemin titizlikle, hatasız projelendirilmesi ve kurulumu, periyodik bakım, sistemin verimli çalışmasını etkileyecek otomasyon, iç ortam için tercih edilen sıcaklık set değeri, dış iklim koşulları gibi pek çok parametreye bağlıdır.

Bir de hatırlatalım; enerji verimliliği seviyesini gösteren bu birimler, yukarıda bahsedilenlerden ibaret değildir. Farklı ülkelerde farklı hesaplamalar ve geçerli birimler de mevcuttur.

Özet Tablo

Kısaltma	Tam Adı	Kullanım Alanı	Açıklama
EER	Energy Efficiency Ratio	Soğutma Verimliliği	Belirli koşullarda soğutma performansı
SEER	Seasonal Energy Efficiency Ratio	Mevsimsel Soğutma	Yıllık soğutma verimliliği ortalaması
COP	Coefficient of Performance	Isıtma Verimliliği	Belirli koşullarda ısıtma performansı
SCOP	Seasonal Coefficient of Performance	Mevsimsel Isıtma	Yıllık ısıtma verimliliği ortalaması